رفتن خواجه و قومش به سوى ده

اهمیت سفر

 جهاز: یعنی باروبنه. رخت مسافر، اسباب سفر.

سافروا...: اشاره است به حدیثى که مرحوم فروزانفر آن را از الجامع الصّغیر بدین صورت آورده است: «سافِرُوا تَصِحُّوا وَ تَغنَمُوا.» این حدیث در مسند احمد چنین است: «سافِرُوا تَصِحُّوا وَ اغزُوا تَستَغنُوا.»[1] این روایت در محاسن برقى از امام صادق (ع) به دو صورت آمده است: «سافِرُوا تَصِحُّوا.» «سافِرُوا تَغنَموا.» و هم از آن حضرت از رسول خدا (ص) آمده است که «سافِرُوا تَصِحُّوا وَ جاهِدُوا تَغنَموا و حجُّوا استغنوا.»[2]

کیخسرو: پادشاه بزرگ. نیز نام پسر سیاوش، سومین پادشاه ایران از سلسله پادشاهان کیانى. نیز لقب بعض پادشاهان این سلسله.

کیخسرو شدن ماه: اشاره است بدان که ماه چون به چهاردهمین شب رسد درخشندگى آن به کمال بود.

خسرو شدن: یعنی به کمال رسیدن، به صورت بدر درآمدن.

بَیدَق: پیاده شطرنج است که اگر تا آخرین خط صفحه شطرنج پیش رود، وزیر می‏شود.

فَرزین: معرّب وزیر. وزیر کلمه‏اى است معرّب. هر دو کلمه از اصطلاحات شطرنج است.

از سفر یابید یوسف: اشاره است بدان که چون یوسف (ع) از کنعان به مصر افتاد، به پادشاهى رسید.

روى از آفتاب سوختند: مقصود خواجه و فرزندان اوست، که تحمّل گرمى آفتاب کردند.

از اختر راه آموختن: در قدیم کاروانیان شب‏ها به راهنمایى ستارگان جهت را مى‏یافتند.کنایه از آن که روز و شب در راه پیمودن دچار مشقت بودند. و در آن تعریضى است به آنان که از شهر (شیخ و اصل) دور مى‏افتند و گمراه مى‏شوند.

( 532) خواجه و بچه‏هایش مالها را زین و پالان کرده بطرف ده روانه شدند. ( 533) با کمال شادى بطرف صحرا مرکب رانده مى‏گفتند سفر کنید تا غنیمت بدست آورید. ( 535) سفر پیاده را فرزین مى‏کند و یوسف از مسافرت صد گونه مراد بدست آورد. ( 536) بالاخره خواجه و کسانش روز چهره‏شان از آفتاب مى‏سوخت و شب براى یافتن راه از ستارگان استمداد مى‏کردند. ( 537) این راه زشت در نظرشان خوب جلوه‏گر شده و از نشاط رسیدن بده راه مثل بهشت شده بود.

مولانا در اهمیت سفر، به حدیث نبوی اشاره می‏کند که:"سافروا تصحوا وتغنموا؛ سفرکنید تا تن‌درست شوید و بهره برید». مولانا اشاره می‏کند که حضرت یوسف با کاروان سفرها کرد تا به درگاه عزیز مصر رسید و خود عزیز مصر شد.